Het gebeurde een jaar of 8 geleden. Op een congres in New York ontmoette ik James Bisheko. James werkte bij de stichting ADRA en hield een vlammend betoog over de projecten in Oeganda. Dat betoog ging over hoe Oeganda de vluchtelingen uit Congo en Rwanda heeft opgevangen. Het raakte me diep. Oeganda is het land wat de meeste vluchtelingen opvangt. Actueler kan het niet in deze bizarre tijden met de oorlog in Oekraïne en de enorme vluchtelingenstroom die daarop volgde. De ontmoeting met James liet me niet meer los.

Twee jaar later gingen Lisette en ik bij hem op bezoek in zijn vaderland, waar hij vol trots met mij over gesproken had. Ik was jaloers op de manier hoe hij met liefde, warmte en hartstocht over de Parel van Afrika sprak. Vanaf dat moment is het ‘onder mijn huid’ gevoel alleen maar toegenomen. De hartelijkheid, gastvrijheid en de ontvangst was vanaf dag één hartverwarmend.

Samen met zijn vrouw Grace liet James ons de verschillende projecten zien. We mochten zelfs getuige zijn van de oprichting van hun eigen NGO. In het bijzijn van de burgemeester ondertekende James de oprichting van ‘Help Her International’.

Nu, jaren later, zijn we terug in Oeganda om vrijwilligerswerk te doen. Samen met de Socialrun gaan we het project ‘Every Home a Garden’ ondersteunen. Dat is een project wat al draait en zichzelf terugbetaalt en waar wij met onze westers handen vanaf moet blijven.

Onze belevenissen kun je hier volgen en we hopen dat jullie willen doneren om hun droom te verwezenlijken en de projecten doorgang te laten vinden

Zomaar een dag vol met levenskracht

De wekker gaat. Half zes. We zijn nu drie weken geadopteerd door de familie Bisheko. We draaien volledig mee met het huishouden. De buurman is Mister Cranimer, een pezige, kleine man die ons elke dag samen met zijn vrouw Margret uitbundig en lachend tegemoet komt. Zijn lach zorgt ervoor dat zelfs de meest depressieve gevoelens als sneeuw voor de zon verdwijnen. Hij heeft ons al in de eerste week uitgenodigd om mee te gaan hardlopen.

Na een dag of 7 kwam hij op bezoek en hebben we een lang gesprek gehad over het boek ‘Oeganda onder president Museveni’ van Arne Doornebal. Hij was geïnteresseerd in de gevechten die ze hebben gehad met de rebellen. Hij vertelde dat hij in het leger heeft gezeten en dat als je voor het leger tekent, je dan ook tekent voor het leven, totdat ze besluiten om je te laten gaan. Hij heeft de laatste vijf jaar in de Bush gezeten. Hij is in zijn voet en schouder geschoten. Verlies kleurt zijn leven. Hij heeft vele maten verloren in het leger. Zijn zoon is gestorven aan malaria en zijn broer en beste vriend zijn helaas ook heengegaan.

Toen de legerleiding besloot om hem met pensioen te sturen, was hij zielsblij dat hij zijn familie weer kon zien. Het meest wezenlijke voor hem is dat hij weer contact heeft met zijn dochter. Hij wil dat zij samen met haar dochtertje een goed leven heeft, want het leven is hard in Oeganda. Bang is hij soms dat hij samen met zijn vrouw wordt weggestuurd van waar hij nu woont. Zijn droom is dat hij, hoe hij het zo mooi zegt in verbasterd Engels:

‘I want a landtitle’

Dat is zijn droom. Om samen met zijn vrouw de eigenaar te worden van een stukje grond. Dan wil hij meedoen met het Life again project van Help Her International. Hij vindt het een geweldig idee om je eigen onbespoten groenten te gaan verbouwen. Het is veel goedkoper en gezonder en op de markt weet je nooit wat voor kwaliteit groenten je krijgt. Hij zegt dat het nu nog niet kan. “Want ik heb geen geld voor afrastering en als ik nu een tuintje maak dan eten de loslopende geiten alles op.”

Hij staat op en laat me trots zijn trouwfoto’s zien. Hij herhaalt elke keer:

‘I’m glad that I’m alive’

Het ontroert me. Ik heb zelden gezien dat iemand zo intens blij is dat hij ‘leeft’.

Eerst hardlopen

Terug naar half zes, opstaan, onder de koude douche. We doen onze hardloopkleding aan. James, Grace en Joshua, allemaal staan we paraat in ons Socialrun T-shirt. We lopen de poort uit en daar staat de heer Cranimer al, trappelend met een stok, die hij van links naar rechts beweegt. De stok houdt hij met beide handen stevig vast. Als ik achter hem de Kireka hill op loop, komen de herinneringen aan mijn legertijd als vanzelf terug. Kameraadschap, teamwork, lachen, ploeteren, afzien en we doen het met z’n allen.

Na het hardlopen staat er een vrouw voor de deur van James en Grace. De begroeting is zoals elke keer hartelijk. We krijgen een boks en vertellen onze Oegandese namen Nanyanzi en Mubiru, die we hebben gekregen van de ‘verlaten’ vrouwen in het dorpje Kisimu.

Verlaten vrouwen

De vrouwen in de dorpjes leven voornamelijk alleen en het lukt hen niet altijd om elke dag een gezonde maaltijd op tafel te toveren voor hun kinderen. Hun mannen zijn veelal weggelopen. Of de man legt ‘s ochtends 1000 schilling neer op de tafel, omgerekend 25 eurocent, en gaat de stad in. Ze noemen deze praktijk hier: “Esente z’akameeza”. Dat betekent: Het geld dat de man of echtgenoot achterlaat thuis voor de familie om die dag uit te geven.

Het project ‘Every Home a Garden’ helpt deze vrouwen met het aanleggen van een eigen moestuin. In de regio Nansana zijn zes groepen van tien vrouwen. Vrouwen die empowered en bij elkaar geroepen worden door de ladychief. Zij is aangesteld door Grace die het Life Again project leidt. De vrouwen komen uit verschillende dorpjes in de omgeving, maar ze moeten toch een heel eind lopen. De opkomst die keer dat we onze Oegandese doopnamen kregen was overweldigend. Niet alleen de zes groepen waren er, maar nog eens 25 vrouwen extra. Alles wordt keurig geregistreerd door de ladychief.

Ze praten in in het Luganda. We begrijpen er niet veel van maar hun lichaamstaal zegt genoeg. Er wordt veel gelachen. De uitreiking van allerlei waterkannen en gieters wordt een waar feest en elke keer als ze onze namen noemen moeten ze hartelijk lachen. De betekenis van Nayanzi is Buffel (Lisette) en die van Mubiru is meerval. Lisette en ik worden opgezogen in de power en levenskracht die deze dames hebben en uitstralen.

Hierna vervolgt zich het ritueel. We gaan met de vrouwen naar de bedden waar ze de zaadjes van de verschillende groentes hebben ingedaan. De wandeling ernaartoe is een optocht met een stoet kinderen aan onze zijde. Sommigen durven ze niet dichterbij te komen, anderen strelen onze armen.

Een moeder die naast ons loopt vertelt me dat haar zoontje alleen nog maar witte mensen in de film heeft gezien. Hij denkt dat hij nu in de film zit. Alle moeders lachen hartstochtelijk. Het is niet uit te leggen wat er met ons gebeurt als je de armoede ruikt en de aan de andere kant de overlevingskracht voelt. Bij de Nursery beds, zo noemen ze dat in Oeganda, zien we dat na twee weken de stekjes enorm gegroeid zijn en wordt er voorgedaan hoe ze de stekjes uit de aarde kunnen halen en mee kunnen nemen naar hun eigen huis om in de geprepareerde zakken met aarde te kunnen doen. Het is een bijzonder en kleurrijk gezicht als je de groep voorovergebogen vrouwen de stekjes uit de grond ziet halen. Alleen al het langdurig voorovergebogen staan zou me moeite kosten

Kennisoverdracht

Terug naar de vrouw die voor de deur staat, anders raak ik de draad kwijt. Het is sowieso niet bij te houden, alle indrukken de we opdoen. Ons systeem wordt werkelijk door elkaar geschud. We zetten alle zintuigen open en proberen zo min mogelijk vergelijkingen te maken met onze eigen cultuur. En toch! Gebeurt het.

Ze lacht en begroet ons vriendelijk. Ze heet Barbara. James nodigt haar uit en ze loopt mee naar het huis van de Bishekos. Ze vertelt dat ze de NGO Help Her International heeft gevonden op facebook. Ze heeft een stuk grond niet ver van waar James en Grace wonen en wil graag iets betekenen voor de vrouwen en meisjes die in mindere omstandigheden verkeren. James legt de nadruk op de community. Het belang van de gemeenschap dienen. Hij vraagt of ze een groep om haar heen kan formeren aan wie ze de kennis kan overbrengen. Ze krijgt het boek, ‘A farmers guide to home gardening. How to Establish and Manage Home Gardens’.

James vertelt dat zijn vrouw Grace in de keuken staat en dat zij de expert is op het gebied van thuis tuinieren. De tafel wordt gedekt en als vanzelfsprekend eet Barbara mee. James en Grace denken daar nog niet eens over na.

In de gesprekken die we hebben met James en Grace valt ons op dat er een aantal existentiële waarden in hun genen zitten. Dienstbaarheid, optimisme en kwaliteit van leven. De kwaliteit van gezond leven en je dient de gemeenschap.

De vitale levenskracht humor komt tijdens het eten ook weer volop naar boven. Tijdens het eten laten we het lijflied van het Life Again project aan haar horen. Het lied is geschreven door Louis Pyggaart – Muller. Hij komt uit Kopenhagen, woont in Nederland en is een straatzanger in Amsterdam.

Na het eten neemt Grace haar mee de tuin in en draagt ze haar kennis over. Barbara laat weten dat ze graag onderdeel wil uitmaken van het project en terwijl ik nu aan het typen ben want ik schrijf deze column een dag later, krijg ik een app van haar binnen.

‘Good morning, Harry, it was nice meeting the team, I’m so excited about the club. I have started mobilizing the women. I’m also preparing the garden.’

Doneer via Social Run

Volgende keer meer en schroom niet om te doneren want wat je hier voor 10 euro kan doen is op zijn Utrechts gezegd ‘Niet normaal meer’.

Hiermee ondersteun je twee vrouwen. Zij krijgen dan vijf soorten groentezaden, genoeg voor een seizoen, en twee gieters elk voor een eigen tuin. Op die manier kunnen ze zelfvoorzienend zijn en het gezin onderhouden.