Column: Harry Gras
___________________
ZO SIMPEL IS ‘SIMPEL’ NIET
Het gewone leven lijkt zo simpel. Om 6 uur opstaan, douchen, aankleden, krantje lezen bij het ontbijt, op je fiets naar het werk, geld verdienen, hangen op de bank, boek lezen, trainen, met je vrienden afspreken. Het zijn de rituelen en patronen van een normaal leven. Een relaxt simpel leven.
Als we praten volgen we ook zulke simpele rituelen en patronen. Rokus Loopik en ik hebben allebei zo’n 80 jaar ervaring in de psychiatrie. Al jaren bellen we elkaar op om obstakels, twijfels en andere levensvraagstukken met elkaar te bespreken. We noemen dit betekenisvolle gesprekken. Tot nu toe is dit niks nieuws en lijkt het eenvoudig en simpel.
Maar na een van deze gesprekken raakt ineens een ongerijmdheid me. Ik denk vat te hebben op mijn gedachtegang, maar dat heb ik niet. Uit het diepste van mijn brein plopt opeens de zin op: ‘Hij is nog niet zover in zijn herstel’. Het zijn woorden die we tijdens zo’n zelfreflecterende wandeling lieten vallen. De volgende dag kom ik terug op deze absurdistische zin en we moeten hardop om onszelf lachen. We komen tot de conclusie dat het een pedante, arrogante zin is. Waar halen wij het lef vandaan om dat te zeggen en te bepalen voor de ander hoe ver iemand is in zijn herstel?
Wat we in al die jaren hebben gezien bij de mensen die we besproken hebben, zijn mislukte opleidingen, ruzies in de familie, psychoses, depressies, verslavingen, persoonlijkheidsstoornissen, verlies, rouw, trauma’s en ga zo maar door. Dan is het natuurlijk heel makkelijk om deze diverse groep te betitelen als psychiatrische patiënten. Maar het is niet wat het lijkt. Het dringt al jaren steeds dieper tot me door dat wat zo simpel lijkt helemaal niet zo simpel is.
Als je namelijk het dagelijks leven goed observeert en luistert naar mensen die niet in aanraking komen met de psychiatrie, dan zie je iets opvallends. Je ziet dan dat ook zij veel simpele dingen moeilijk vinden. Ze vinden het moeilijk om een gesprekje aan te knopen met een willekeurig persoon, iemand die naast je staat bij het stoplicht of naast je op de fiets. En hoeveel mensen vinden het niet lastig om ritme en discipline in hun dagelijkse bezigheden te krijgen? Je hebt veel mensen die snel emotioneel van slag raken door een conflict met een ander. En dan heb ik het nog niet eens over het begrip zelfbeheersing en alle tegendraadse verleidingen die een gezond leven in de weg staan.
In feite zijn dat allemaal vormen van herstel. Dat is dus niet alleen lastig voor de mensen die in aanraking komen met de psychiatrie. Het laat helder zien dat er voor herstel misschien betrekkelijk eenvoudige handelingen nodig zijn, je moet er alleen gebruikelijke patronen voor doorbreken. En dat is moeilijk. Denk maar aan kleinigheidjes als het invoeren van elke dag een echt gesprek met je partner en/of kinderen of het invoeren van een wandeling na het eten.
In beginsel is het dus heel simpel. Er gaat veel goed in het leven en veel niet. Herstel is een containerbegrip en daar geeft iedereen een eigen betekenis aan. Dus ook de gewone mens, want leven kent altijd versperringen, obstakels en tegenslagen die overwonnen moeten worden om daar te komen waar men wezen wil.
Maar herstel is niet simpel. En daarbij kijk ik nog maar eens naar mezelf. Hoe openhartig ben ikzelf als het gaat over wat ik moeilijk vind in het leven? Het voelt tegenstrijdig dat ik daar luchthartig over doe naar anderen. Maar niemand hoeft er een oordeel over te hebben hoe ver ik daar in ben.
Zelf ben ik er in ieder geval wel gelukkiger van geworden dat ik deze simpele tegenstellingen niet probeer te begrijpen en ze niet probeer op te lossen. Ik zal de zin ‘Hij is nog niet zover in zijn herstel’ dan ook nooit meer over mijn lippen krijgen, wat mijn brein verder ook doet.
Het is een understatement dat ik geleerd heb dat het goed is dat je met de nodige zelfspot naar jezelf kijkt. Je vrolijk maken over eigen flauwekul is een goed medicijn, totdat je buikpijn krijgt van het lachen.
Harry Gras is sociaal psychiatrisch verpleegkundige bij het FIT team Lister. FIT wil met praktische en persoonlijke hulp een oplossing zijn voor zowel zorgverlamming vanuit de hulpverleners als de zorgmijding vanuit cliënten. Harry is zich ervan bewust dat hij misschien voor twee procent invloed heeft op iemands leven. Maar hij wil alles uit de kast halen om de verbinding aan te gaan en zijn medemensen een duwtje in de rug te geven, zodat die weer hun eigen route kunnen volgen.
